Hệ sinh thái là gì? Khái niệm, cấu trúc và vai trò của HST Học Tập

Hệ sinh thái là gì? Một hệ thống bao gồm các quần thể sống và phát triển cùng nhau trong một quần xã sinh vật. Hệ sinh thái đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống xã hội ngày nay. Để hiểu rõ hơn, mời bạn đọc tham khảo thông tin có trong bài viết sau mayruaxemini.vn

Hệ sinh thái là gì? Hệ sinh thái là gì?

Có nhiều khái niệm về sinh thái học. Hệ sinh thái là một hệ thống quần thể bao gồm các sinh vật sống và không sống cùng tồn tại, phát triển trong một môi trường gọi là quần xã sinh vật. Các quần thể này luôn tương tác với các nhân tố vô sinh của môi trường, tạo nên một hệ sinh thái hoàn chỉnh và ổn định.

Khái niệm hệ sinh thái còn được hiểu là một phức hợp thống nhất của quần xã sinh vật với môi trường vật chất xung quanh, có sự tương tác giữa các sinh vật với nhau, giữa sinh vật với môi trường thông qua các chu trình vật chất và dòng năng lượng.

Ví dụ về một hệ sinh thái: Trong một khu rừng có nhiều loại cây lớn nhỏ khác nhau, cây lớn có vai trò che chở cho các cây nhỏ và các loài động vật sống trong rừng. Động vật ăn thực vật hoặc ăn nhiều động vật khác. Các sinh vật trong rừng sẽ phụ thuộc lẫn nhau, tương tác với môi trường sống và hình thành hệ sinh thái tự nhiên.

Bài viết tham khảo: Chính tả là gì? Khái niệm, hiệu ứng và ví dụ về ám chỉ

ranh giới hệ sinh thái là gì?

Là sự chịu đựng của sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định trong môi trường. Có như vậy sinh vật mới có thể tồn tại và phát triển ổn định theo thời gian. Mỗi loại sinh vật có giới hạn sinh thái khác nhau.

Trong giới hạn sinh thái có điểm giới hạn trên (max), điểm giới hạn dưới (min), khoảng thuận (khoảng thuận lợi) và khoảng chống chịu. Nếu vượt quá các điểm giới hạn này, sinh vật sẽ chết.

Ví dụ: Cá rô phi có giới hạn sinh thái từ 5,6 – 42 độ C, Nhiệt độ 5,6 gọi là giới hạn dưới, 42 độ C là giới hạn trên. Nhiệt độ thuận lợi cho cá rô phi phát triển là từ 20-35 độ C.

Cân bằng hệ sinh thái là gì?

Cân bằng hệ sinh thái hay cân bằng sinh thái là trạng thái tự nhiên ổn định của một hệ sinh thái, hướng tới sự thích nghi cao nhất của các loài với điều kiện sống. Trong một hệ sinh thái, vật chất di chuyển từ thành phần này sang thành phần khác. Trong điều kiện bình thường, tương quan giữa các thành phần tự nhiên của hệ sinh thái là cân bằng.

Hệ sinh thái càng ổn định và đa dạng thì cân bằng càng ổn định. Vì vậy, các hệ sinh thái tự nhiên luôn có đặc điểm là có nhiều loài sinh sống, mỗi loài là thức ăn của nhiều loài khác nhau.

Bảo vệ hệ sinh thái là gì?

Bảo vệ hệ sinh thái là các biện pháp nhằm hạn chế sự suy giảm của hệ sinh thái, cải thiện sự phát triển của hệ sinh thái, duy trì môi trường sống lý tưởng cho các loài cùng phát triển. Vấn đề bảo vệ hệ sinh thái đã nhận được sự quan tâm của nhiều cấp chính quyền khác nhau, trở thành vấn đề nóng luôn được đề cập trên nhiều diễn đàn, nhất là khi Trái đất đang nóng lên và khí hậu toàn cầu biến đổi.

Đa dạng hệ sinh thái là gì?

Đa dạng hệ sinh thái là tất cả các sinh vật, quần xã sinh vật và các biến thể trong mỗi hệ sinh thái. Sự đa dạng của các hệ sinh thái thường được đo bằng sự đa dạng của các loài thành viên. Điều này có thể bao gồm việc đánh giá mức độ phong phú của loài tương đối cũng như mô hình loài.

Phân loại hệ sinh thái

Các hệ sinh thái được chia thành hai loại:

hệ sinh thái tự nhiên

Hệ sinh thái tự nhiên là một hệ thống mở, tất cả các loài trong hệ sinh thái tương tác với nhau, không có sự can thiệp của con người. Chia làm 2 loại:

• Hệ sinh thái tự nhiên hoàn toàn phụ thuộc vào năng lượng mặt trời.
• Hệ sinh thái tự nhiên trong đó hệ thống nhận năng lượng từ mặt trời và các nguồn năng lượng khác.

Đặc trưng của hệ sinh thái tự nhiên là khả năng độc lập và cân bằng. Tuy nhiên, khả năng thiết lập cân bằng mới của hệ sinh thái vẫn còn hạn chế. Nếu một phần của hệ sinh thái bị ảnh hưởng quá nặng, sẽ mất nhiều thời gian để phục hồi.

hệ sinh thái nhân tạo

Hệ sinh thái nhân tạo là một hệ thống khép kín do bàn tay con người tạo ra và chỉ có thể tồn tại khi có sự tham gia của con người. Hệ sinh thái nhân tạo có quy mô và cấu trúc đa dạng như cánh đồng, hồ chứa… Hệ sinh thái này cũng được chia thành 3 loại:

• Hệ sinh thái đô thị
• hệ sinh thái công nghiệp
• Hệ sinh thái nông nghiệp

Các thành phần của một hệ sinh thái

Các thành phần và cấu trúc của hệ sinh thái bao gồm các thành phần vô sinh và hữu sinh, cụ thể:

Các thành phần vô sinh của hệ sinh thái

Bao gồm:

• Các chất vô cơ như nước, oxy, carbon dioxide, phốt pho, v.v.
• Thành phần hữu cơ bao gồm: glucose, vitamin, hormone,…
• Các yếu tố khí hậu như ánh sáng, nhiệt độ, áp suất khí quyển, độ ẩm, v.v.

Thành phần hữu cơ của hệ sinh thái

• Sinh vật sản xuất: Sinh vật có khả năng quang hợp và tổng hợp hóa học để tạo nguồn thức ăn cho mình và hỗ trợ các sinh vật dị dưỡng.
• Tiêu thụ: Bao gồm các động vật ăn cỏ
• Sinh vật phân hủy: Gồm các vi sinh vật sống phân hủy các chất hữu cơ có sẵn, tham gia vào quá trình phân hủy vật chất, trả lại các chất ban đầu cho môi trường.

Đặc điểm của hệ sinh thái

Chu trình vật chất

Trong một hệ sinh thái, vật chất di chuyển từ môi trường ngoài vào sinh vật rồi từ sinh vật này sang sinh vật khác theo chuỗi thức ăn. Sau đó lại từ sự phân giải của sinh vật thành các chất vô cơ trong môi trường (còn gọi là chu trình sinh địa hóa). Có nhiều chu trình tích hợp sẵn như nước, carbon, phốt pho, v.v.

Dòng năng lượng

Nguồn năng lượng cho hệ sinh thái từ bức xạ mặt trời. Khi năng lượng này đến Trái đất, chỉ khoảng 50% đi vào hệ sinh thái, phần còn lại sẽ chuyển hóa thành nhiệt. Các nhà sản xuất (thực vật) chỉ sử dụng khoảng 1% tổng năng lượng nhận được để chuyển đổi năng lượng hóa học được lưu trữ thành chất hữu cơ thông qua quá trình quang hợp. Khi động – thực vật chết đi, năng lượng ở dạng hữu cơ trong cơ thể chúng sẽ được vi sinh vật sử dụng, 90% năng lượng này bị thất thoát dưới dạng nhiệt.

tiến hóa hệ sinh thái

Theo thời gian, hệ sinh thái sẽ có quá trình hình thành và phát triển để đạt đến trạng thái ổn định lâu dài. Quá trình này được gọi là diễn thế sinh thái. Trong trường hợp không có các tác động ngẫu nhiên, diễn thế sinh thái là một quá trình có định hướng và có thể dự đoán được.

Vai trò của hệ sinh thái trong đời sống

Hệ sinh thái đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người, chẳng hạn như

• Phòng chống và giảm nhẹ thiên tai. Cụ thể, hệ sinh thái rừng sẽ giúp bảo tồn tài nguyên đất, giảm xói mòn, sạt lở đất…
• Khắc phục hậu quả của biến đổi khí hậu.
• Hệ sinh thái rừng đóng vai trò “chủ lực” trong việc hấp thụ khí thải, mang lại không khí trong lành. Tuy nhiên, việc khai thác quá mức đang làm cạn kiệt tài nguyên rừng, làm suy giảm hệ sinh thái.
• Cung cấp nguồn thực phẩm và dinh dưỡng dồi dào.

Nguyên nhân suy thoái và mất cân bằng sinh thái

• Săn bắn và đánh bắt quá mức; Săn bắn động thực vật quý hiếm dẫn đến số lượng cá thể và một số loài bị suy giảm nhanh chóng.
• Chặt phá rừng tự nhiên lấy gỗ, lấy đất canh tác để xây dựng các công trình đô thị, khu công nghiệp… làm mất đi môi trường sống của các loài động, thực vật.
• Việc đưa nhiều loại rác thải vào môi trường tự nhiên làm mất cân bằng hệ sinh thái, gây ô nhiễm môi trường; Sự nóng lên toàn cầu, biến đổi khí hậu toàn cầu.
• Các hoạt động xây dựng và phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng cản trở chu trình tự nhiên như xây dựng nhà máy thủy điện, phá rừng đầu nguồn, v.v.
• Trong công nghiệp, các chất nhân tạo được đưa vào hệ sinh thái tự nhiên khiến sinh vật không thể phân hủy được. Trong nông nghiệp, sự du nhập tự nhiên của các loại sinh vật mới thông qua lai tạo làm thay đổi và mất cân bằng hệ sinh thái.

Làm thế nào để cải thiện hệ sinh thái?

Nhiều biện pháp đã được thực hiện để cải thiện hệ sinh thái và cân bằng hệ sinh thái, chẳng hạn như

• Xây dựng kế hoạch sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên rừng.
• Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia để nuôi dưỡng, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm.
• Xử lý hệ thống nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp trước khi thải ra ao, hồ, sông, suối,…

• Bảo vệ rừng ngập mặn.
• Hạn chế sử dụng phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy vực.
• Đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm của người dân.
• …

Bài viết tham khảo: Tú tài quốc tế là gì? Học IB ở đâu?

Với những thông tin có trong bài viết “Hệ sinh thái là gì? Khái niệm, cấu tạo và vai trò của HSTôi hy vọng sẽ giúp bạn. Mọi cá nhân, tổ chức phải chung tay bảo vệ hệ sinh thái đảm bảo sự đa dạng của các cá thể loài, hạn chế biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính và sự nóng lên của trái đất.